Celem pracy jest zbadanie, w jaki sposób w latach 1945-1989 w literaturze polskiej dokonywał się proces konceptualizacji problematyki ziem włączonych do Polski na mocy decyzji jałtańsko-poczdamskich, ze szczególnym uwzględnieniem południowych części byłych Prus Wschodnich. A także sprawdzenie użyteczności terminu „pogranicze" jako kategorii badawczej oraz ustalenie, na ile literatura polska po 1945 r. uchwyciła pograniczny status ziem włączonych. Literatura dotycząca nowych ziem nie była bowiem tylko faktem estetycznym, ale także ideologicznym i społecznym, winna więc być oglądana w perspektywie historycznoliterackiej, socjologicznej i kulturowej.

Wyjście poza metodologię ściśle literacką uzasadniały ideologiczne obciążenia tematu, których skutkiem była np. tabuizacja określonych sfer problemowych, kształt warstwy poznawczej i argumentacyjnej. Odzwierciedlały to zapisy oraz przebadane konkretne ingerencje cenzorskie w publikacjach periodycznych. Innym celem było ukazanie literatury pięknej jako jednego z elementów wieloaspektowego projektu społecznego, kulturowego i politycznego zorientowanego na kształtowanie trwałych wyobrażeń Polaków o nowych ziemiach. Pomocne okazało się przebadanie wybranych formuł kreowania tego dyskursu w różnych przestrzeniach życia publicznego: od sieci instytucjonalnej, poprzez perswazję propagandy prasowej i wizualnej, na tekście literackim kończąc. W zakresie socjologii życia literackiego celem było zbadanie warunków, dynamiki i różnic w rozwoju środowisk literackich na ziemiach włączonych. W odniesieniu do procedur analityczno-interpretacyjnych w materiale literackim poszukiwano elementów fundacyjnych epistemologię pogranicza w trzech wymiarach: przestrzennym, jako sytuacji interferencji społeczno-kulturowej i jako sytuacji generującej określony typ osobowościowo-kulturowy bohatera.

Jako kategorię opisową wprowadzono pojęcie „Okcydent", będące desygnatem terenów włączonych do państwa polskiego na mocy postanowień Jałty i Poczdamu. Termin ma znaczenie lokacyjne i metaforyczne, fakultatywne wobec przyjętych w literaturze pojęć: Ziemie Odzyskane, Ziemie Zachodnie i Północne, Kresy Zachodnie.