Bo w każdej wielkiej książce jest kilka książek,
trzeba tylko do nich dotrzeć,
odkryć je, zgłębić i pojąć
Ryszard Kapuściński
(Podróże z Herodotem, Znak, Kraków 2008, s. 208)
Proza Juliana Stryjkowskiego jest zjawiskiem wielowymiarowym. Poczynając od opowiadań publikowanych przed wojną, poprzez tak znaczące w kulturze polskiej powieści, jak: Głosy w ciemności, Austeria, Sen Azrila, Przybysz z Narbony, Echo aż po ostatnie opowiadania Sarna albo Rozmowa Szatana z chłopcem, aniołem i Lucyferem i Milczenie teksty Stryjkowskiego są wyrazem konsekwentnego dążenia do ocalenia i restytucji uniwersalnych elementów tradycji, w której pisarz wyrastał. Zasadnicze dociekania autora dotyczą przeszłości diaspory oraz podejmowanych na styku kultur wyborów światopoglądowych. Sięgnięcie do wypowiedzi autobiograficznych pisarza pozwoliło na rekonstrukcję jego procesu pisarskiego, a zwłaszcza na ustalenie roli, jaką odgrywały przenikające do jego twórczości fakty i wydarzenia, które były projekcją jego osobistych przeżyć i doświadczeń. Procedura ta objęła bezpośrednie przytoczenia oraz liczne przypadki wykorzystywania motywów i realiów zapamiętanych z dzieciństwa i młodości. Wspomnienia z dzieciństwa stały się tworzywem powieści, które połączyły wspólne realia oraz zbliżona problematyka intelektualna i moralna (tzw. cykl galicyjski). Z innej perspektywy obserwowane są natomiast galicyjskie realia w Wielkim strachu, będącym w istocie rozliczeniem pisarza z przeszłością komunistyczną. Wcześniej, bezpośrednio po wojnie, zyskał uznanie jako twórca Biegu do Fragalà oraz politycznie zdeterminowanego tomu opowiadań, reportaży i esejów Pożegnanie z Italią. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pisarz podjął moralny i intelektualny rozrachunek z wcześniejszymi wyborami ideowymi w powieści Czarna róża i dramacie Sodoma. Dopełnieniem i zamknięciem wątków Wielkiego strachu są wspomnienia To samo, ale inaczej. Tam, gdzie motywy nie zostały zaczerpniete z życia samego twórcy, były wynikiem wyborów ideowych. Tak się stało w wypadku rozważań o sztuce, które po raz pierwszy pojawiły się w tomie Pożegnanie z Italią, a po latach zaowocowały opowiadaniem Tommaso del Cavaliere i obszernymi wypowiedziami w przygotowanym wspólnie z Piotrem Szewcem tomie Ocalony na Wschodzie.