Jak stwierdza autor, poeta XX stulecia częściej przyjmował postawę sceptyka, poszukiwacza, kogoś wypędzonego z raju, krytyka swojego czasu niż jego apologety, znajdując w poezji zdolność do ocalenia tego, co jest uznawane za dobre. Nieufność, sprzeciw, niedowierzanie, podejrzliwość, krytyczny intelektualizm współzawodniczy tu z pragnieniem ufności, zawierzenia, aprobaty, znalezienia duchowej, aksjologicznej lub emocjonalnej ostoi. „Raje" i „apokalipsy" obejmują indywidualne doświadczenia poetów, dające podstawę do weryfikacji fundamentalnych wartości, pojęć i wyobrażeń: Czy i jak istnieje Bóg? Kim jest człowiek? Po co żyje? W jakiej f(r)azie dziejów się znajduje?, Czym jest dobro, prawda, piękno, a także wiara, nadzieja, miłość? Unde malum? Czym jest przyroda? W uniwersalistycznie pojętej „rajskości" i „apokaliptyczności", będącej przedmiotem analizy w czternastu szkicach, zawartych w książce, jest miejsce na rozważania o bogactwie maryjnym na Warmii, „tragicznym optymizmie" chrześcijanina, naturze dobra, trosce duchowej, apostolstwie poezji, po chrześcijańsku rozumianej kobiecości i twórczości „psalmopodobnej". Przedmiotem analizy uczynił autor utwory m.in. Kazimiery Iłłakowiczówny, Jarosława Iwaszkiewicza, Wojciecha Baką, Romana Brandstaettera, Karola Wojtyły, Anny Kamieńskiej, Witolda Wirpszy.