Bo w każdej wielkiej książce jest kilka książek,
trzeba tylko do nich dotrzeć,
odkryć je, zgłębić i pojąć
Ryszard Kapuściński
(Podróże z Herodotem, Znak, Kraków 2008, s. 208)
Proponowany w książce „obraz cywilnych struktur państwa podziemnego” opiera się na projekcie badawczym uwzględniającym poznanie konspiracji z lat 1939–1944 jako świadomej, obywatelskiej, profesjonalnej działalności państwowej. Społeczność podziemną w latach okupacji stanowiły tajne organizacje polityczne i wojskowe, które w procesie scaleniowym stworzyły fenomen mieszczący się w tytułowym pojęciu polskiego państwa podziemnego. Państwo to w swoim wymiarze cywilno-politycznym, poprzez instytucje przedstawicielskie PKP – RJN oraz wykonawcze w postaci Delegatury, realizowało obowiązki i zadania społeczne w specyficzny, bo tajny sposób. Analiza tekstów z zakresu szeroko rozumianych „dokumentów osobistych”, powstałych w różnych okresach czasu, pozwala na odtworzenie stanu świadomości reprezentatywnych organizatorów podziemia, ich motywów działania, bieżącej i formułowanej z pewnego dystansu oceny wydarzeń. Rysuje się obraz ówczesnych postaw, wynikających z nadrzędności imperatywu patriotycznego, a także naturalnej aktywności państwowotwórczej, która była miarą ich konspiracyjnego „zawodowstwa”. Zapisy decyzyjnych oraz wykonawczych kreatorów niepodległościowych działań, wzajemne opinie o sobie funkcjonariuszy podziemnej państwowości, poddane krytycznej metodzie badawczej, wyznaczają drogę poznania historycznego, która poprzez indywidualny wymiar losów okupacyjnych umożliwia opisanie tej społeczności w jej zróżnicowanym zawodowo, a także skonfliktowanym politycznie kształcie. Publikacja została zaopatrzona w indeks nazwisk, a także w obszerny aneks, zawierający m.in. fragmenty tekstów, sprawozdania, strony tytułowe materiałów publikowanych poza cenzurą w PRL; całość zamykają umieszczone na wkładkach trzy kolorowe mapy.